یان هاوس ( Ian Huss )
در این نوبت از معرّفی مشاهیر تاریخ کلیسا به معرّفی یان هاوس (Ian Huss )، خواهیم پرداخت.
او در سال 1372 در بوهمیای جنوبی در جمهوری چک متولّد شد و در ژوئیه 1415 در کنستانس در بادن – وورتمبرگ کشته شد.
یان هوس در دانشگاه پراگ تحصیل کرد و در سال 1400 به کشیشی منصوب شد. همچنین رئیس دانشکدۀ فلسفه شد. او نیز اصلاحگر قرون وسطایی بود که تقریباً صد سال قبل از مارتین لوتر از سوء استفاده‌ها و بی‌عدالتی و فروش آمرزش نامۀ کلیسای کاتولیک سخن گفته بود. او نیز بعداً به زبان مردم خود یعنی چک روی آورد و تأثیر مشابه‌ای را بر زبان اعمال کرد و خواستار این بود که مردم بتوانند کتاب مقدّس را به زبان خود بخوانند. هزاران نفر به او گوش دادند؛ پیروانش عمدتاً از جمعیّت چک بودند، در حالی که طبقه اشراف آلمانی به کلیسای کاتولیک سنّتی پایبند ماند.
هاوس به شدّت تحت تأثیر آموزه‌های جان ویکلیف بود. او به مراسم عشای ربّانی، آموزۀ استحاله و آموزۀ برزخ پایبند بود، امّا شفاعت مریم و سایر مقدّسین را قبول نداشت.
در آن زمان، سه پاپ مدّعی شدند که رئیس مسیحیّت هستند: پاپ گریگوری دوازدهم در رم، پاپ بندیکت سیزدهم در آوینیون و الکساندر پنجم ( که پاپ جان بیست و سوّم جانشین او شد ) در پیزا. علّت آن نیز جنگ داخلی بر سر قدرت در کلیسای کاتولیک، به ویژه بین فرانسه و ایتالیا بود. یک کلیسا با ثبات پیش نیاز یک نظام دولتی پایدار بود. در آن زمان فقط پاپ اجازه داشت تاج‌گذاری کند.
مشروعیّت این عمل تنها با یک پاپ فرض می‌شد. شهر کنستانس به دلیل موقعیّت جغرافیایی خوب در اروپا و عملکردش به عنوان یک شهر امپراطوری و اسقف نشین، به عنوان شهر شورا انتخاب شد.
در جریان شورای کنستانس، مسئلۀ پاپ حل شد. به زودی در جریان مذاکرات مشخّص شد که نمایندگان کلیسا نتوانستند بر سر یکی از پاپ‌های حاکم به توافق برسند. بنابراین، شورا از سه پاپ خواست استعفا دهند. در پایان مذاکرات طولانی، پاپ‌ها کناره گیری کردند و راه برای انتخاب تنها یک پاپ هموار شد. در 17 نوامبر، شورا در کنستانس تشکیل شد و تنها پس از چهار روز بر سر پاپ مارتین پنجم به توافق رسیدند. این تنها باری بود که یک پاپ در خاک آلمان انتخاب شد.
امّا در همین بحبوحه بسیاری از مشکلات درون کلیسا حل نشده باقی مانده بود. نشانة آن محکومیّت متکلّم و مصلح دینی یان هوس در جریان شورا بود. هاوس برای کلیسای کاتولیک آشکارا یک مانع محسوب می‌شد و مقامات کلیسا او را با توهین تکفیر کردند.
زیگیزموند پادشاه مجارستان که به عنوان پادشاه جدید انتخاب شده بود برای آلمان، فرصتی بود تا دوباره اعتبارش را برای بازگرداندن وحدت کلیسا نشان دهد. پادشاه جان بیست و سوّم را مجبور کرد که از شورای کنستانس برای یافتن راه حل نهایی برای انشقاق و پایان دادن به همۀ بدعتها دعوت کند. بنابراین، زیگیزموند فرستاده‌ای به نزد هاوس فرستاد تا او را برای شرکت در شورا دعوت کند تا نظراتش را توضیح دهد – دعوتی که هوس طبیعتاً تمایلی به قبول آن نداشت.
هاوس برای پاسخگویی به اتّهامات بدعت از پراگ به شورای کنستانس فرا خوانده شد و از آن جایی زیگیزموند به هوس اطمینان داد که برای سفر به کنستانس و بازگشت از آن ( بدون توجّه به تصمیمی که خواهند گرفت ) در امان خواهد بود، او به این کار رضایت داد. او درخواستهای دوستان و همکارانش را برای همچنان بر جای ماندن در جایگاه خود نادیده گرفت؛ به او گفتند که این یک تله است! ولی او با یک وعدۀ ظاهری امپراطور مبنی بر عبور ایمن، عازم سفر به کنستانس شد.
او عازم کنستانس شد امّا تا دو روز پس از ورودش به کنستانس، در نوامبر 1414، امان نامه دریافت نکرد. اندکی پس از ورود به کنستانس، با رضایت ضمنی زیگیزموند، او دستگیر و در حبس قرار گرفت، که هرگز از آن بیرون نیامد. او را به شدّت شکنجه کردند و سرانجام دشمنان هوس موفّق شدند او را به عنوان یک بدعت‌گذار در مقابل شورای کنستانس محاکمه کنند.
شورا او را به بدعت در کلیسای جامع شهر در 6 ژوئیه 1415 محکوم کرد. هاوس بلافاصله به مقامات مدنی تحویل داده شد و مقامات او را به مرگ با سوزاندن در آتش در همان روز محکوم کردند.
یان هوس به عنوان یک شخصیّت تاریخی کلیدی برای چک‌ها و اصلاحگران بوهمی است، همان طور که مارتین لوتر برای نقش او در شروع اصلاحات آلمانی تقریباً 100 سال بعد مورد احترام قرار گرفت. در کلیسای بیت لحم پراگ، نقّاشیهای دیواری به یادبود هاوس وجود دارد که او در آن جا از سال 1402 تا 1412 از بالای منبر این کلیسای قدیمی برای 3000 نفر موعظه کرد. برای بزرگداشت این مصلح در پانصدمین سالگرد مرگ او، بنای یادبود هوس در میدان شهر پراگ افتتاح شد.
