در این نوبت از معرّفی آثار ارزشمند، به کتاب”جنبش اعصار کلیسا”تألیفِ زوفا رایان خواهیم پرداخت. این کتاب که اثری پژوهشی است به طرزی جامع به بررسی برخی نظریّات و جنبشهای مرتبط با تقسیم بندی ادوار کلیسا به چندین دوره می‌پردازد.

کتاب”جنبش اعصار کلیسا”یک اثر پژوهشی است، که به شکلی گسترده، به کاوش و بررسی نظریّات و جنبشهای مرتبط با تقسیم بندی اعصار کلیسا به چندین دوره می‌پردازد. این کتاب به مانند سفری در تاریخ کلیسا است، و روایتگر چگونگیِ شکل‌گیری جنبشهایی است که در صده‌های اخیر، موجب زایش آموزه‌هایی عجیب و غیر کتاب مقدّسی در کلیسا گردیده. که نتیجۀ آن موجب شکل‌گیری انحرافات بزرگ و عجیب، و زایش فرقه‌ها و ابر قهرمانانی تاریخی از کلیسا گردیده.

این کتاب در واقع تلاش دارد تا با روشن سازی حقیقت تاریخی، اعتقادات و مبانی فکری جنبشهای کلیسایی را که بر پایۀ برداشتهایی اشتباه از کتاب مقدّس، به ویژه بخشهایی از کتاب مکاشفه شکل گرفته را حسب تاریخ واقعی برملا سازد. نویسنده با گردآوری خلاصه‌ای از نظریّات موجود در این زمینه، نشان می‌دهد که چگونه زمینۀ شکل‌گیری تفکّر اعصار کلیسا به هفت دوره به وجود آمد و چگونه تمام نظریّۀ پردازان بعدی بدون توجّه به آموزۀ کتاب مقدّسی، یکی پس از دیگری در همان مسیر به اشتباه به پیش رفتند و از یک دیگر تأسی پذیرفتند.

نویسنده با گردآوری این نظریّات، به بررسی عمیق زمینه‌های شکل‌گیری این تفکّر، از آغاز آن تا بسط آن در عصر حاضر، پرداخته و و با تبین سیر تحوّلات این مسیر، تأثیر این نظریّات را بر گوناگونی تقسیم بندی‌ها روشن می‌کند.

 هدف از این بررسی، ارائۀ تصویری روشن و دقیق از چگونگی تطابق و تفاوت این تفکّرات با آموزه‌های اصلی کتاب مقدّس است، به گونه‌ای که روشن سازد این تفکّرات تا چه اندازه با اصول بنیادی کلام هم راستا یا متناقض است.

نویسنده در این اثر، علاوه بر بررسی چگونگی زایش تفکّر تقسیم بندی اعصار کلیسا به هفت دوره، در برخی قسمتها ما را با ژرفای تاریکیهایی که بر هر یک از جنبشهای بزرگ و تأثیرگذار کلیسایی سایه افکنده، آشنا می‌کند. مطالعۀ هر بخش از این جنبشها ما را در دل جریانات فکری و اعتقادی قرار می‌دهد که برخی از آنها حتّی تا به امروز پابرجا مانده‌اند و موجب مهک در باورهای امروز ما از صحّت این تقسیم بندیها می‌گردند.

در این ارزیابی به تبین مبانی نظری این تقسیم بندیها، جنبشهای مرتبط و تفسیرهای مرتبط با تقسیم اعصار که به کتاب مکاشفه نسبت داده شده است پرداخته شده و در نهایت تلاش شده تا به این پرسش پاسخ داده شود که آیا چنین تفکّراتی با اصول آموزه‌های کتاب مقدّس و تعالیم رسولان همخوانی دارند یا این که چنین فرضیّاتی بیش‌تر حاصل تفاسیر شخصی الهیدانان و رهبران برجسته هر دوره‌ است.

مطالعۀ این کتاب ما را به ژرفای تاریخ کلیسا و جنبشهای برجسته‌ای می‌برد که در راستای تفسیر کتاب مکاشفه و تقسیم بندی اعصار کلیسا منجر به شکل‌گیری نظریّات مختلف دربارۀ اعصار کلیسا شده‌اند. این نظریّات گاهی به پیش زمینه‌های تاریخی و الهیّاتی خاصی باز می‌گردد که در هر برهه بر اندیشۀ متفکّران آن دوران تأثیر گذاشته است، متفکّرانی که بعدها خود به رهبران اصلی جنبش آن عصر بدل شدند.

اثر حاضر، مخاطب را با نظرات گوناگون این الهیدانان و  رهبران برجسته که برخی حتّی از خدّام مطرح کلیسایی می‌باشند آشنا می‌سازد؛ همان کسانی که در راستای فرضیّات پیشین و آموزه‌های الهیدانان پیشین گام برداشتند و حسب تفکّرات خود به ابتکاراتی در آموخته‌های پیشین دست زدند تا در نهایت نسخه‌ای جدیدتر از تقسیم بندیهای اعصار کلیسا ارائه دهند که هر یک، با اتّکا بر آموزه‌ها و فرضیّات گذشتگان بوده است. هر چند که این تقسیم بندیها در بسیاری از موارد تفاوتهای محسوسی با تفکّرات پیشین دارند و حتّی گاهی در تضاد کامل با متون و آموزه‌های کتاب مقدّس هستند.

نویسنده با اتّکا بر منابع پُر باری که در زمینۀ نشو و نمای این تفکّرات گردآوری کرده، به روشنی نشان می‌دهد که هر چند این نظریّه پردازان با نیّت نزدیک شدن به حقیقت گام برداشته‌اند، امّا در بسیاری موارد دچار لغزشهای هولناک گشته و به همین صورت از مسیر راستی کلام منحرف گشته‌اند. متأسّفانه برخی از آنها، با تکیه بر برداشتهای سطحی و ناپخته از متون کتاب مقدّس، از درک اصالت کلام و نبوّتهای کتاب عاجز ماندند و به عوض تأمّل و توقّف، نقش معلّم و راهنما را به خود گرفتند و خیل عظیمی را نیز با خود همراه کردند.

از آن جایی که این الهیدانان و نظریّه پردازان از جهت نداشتن بصیرتی که لازمه و شرط اساسی خدمت یک معلّم کلام است – خدمتی که خود از آن بی‌بهره بودند – احساسات و تمایلات شخصی خود را با آموزه‌های کلام درآمیختند در نتیجه تفاسیری نادرست حتّی در جهت عکس کلام پدید آوردند. قابل تأمّل‌تر آن که، شمار بزرگی از پیروان آنها نیز به دنبال این انحراف، همچنان در همان مسیر گمراهانه گام می‌نهند و از راه راستین فاصله می‌گیرند.

در نهایت، این کتاب اثری است که علاوه بر بررسی و آغاز شکل‌گیری این جنبشها به خواننده کمک می‌کند تا با نگاهی انتقادی‌تر به شکل‌گیری برخی تفکّرات کلیسایی بنگرد و درک عمیق‌تری از فرآیند شکل‌گیری این نظریّات دست پیدا کند. این کتاب، همچون دورنمایی از مسیر پر پیچ و تاب تفکّرات شکل گرفتۀ این حیطه در طول تاریخ است و برای مخاطب نیز فرصتی فراهم می‌گردد تا باورهای خود را در پرتوی جدید بسنجد.