از سری درسهای کوتاه

«ارتباط اسم یهوه با عیسی مسیح»

اسم یهوه چه ارتباطی با خداوند عیسی مسیح دارد؟

اسم یهوه چه ارتباطی با خداوند عیسی مسیح دارد!؟ این چه طور امکان دارد!؟ یهوه نام خاصِ الوهیم، خدای قادر مطلق است. با توجّه به این که از خداوند عیسی مسیح نیز قدرتهای خداوندی صادر می‌شد، می‌توان نتیجه گرفت که هر دو یک شخص هستند!؟ این بسیار شگفت انگیز است! آیا این از طریق کتاب مقدّس قابل اثبات است؟ در بخشهای دیگر با استناد به ادلّه‌های زیادی به شما اثبات خواهد شد که یهوه الوهیمِ عهد عتیق دقیقاً همان عیسیِ عهد جدید است، امّا در این مجال فقط به ارتباط بین نام یهوه و عیسی خواهیم پرداخت. عیسی به همان گونه که آشکار کنندۀ نام پدر است، وجود او نیز آشکار کنندة نام عجیبِ یهوه می‌باشد. چون تا کنون در این خصوص هیچ صحبت جامعی نشده، لذا لازم است روی نام یهوه بیشتر تأمّل کنیم.

می‌دانید که خدا یگانه و واحد است، در جایگاه خدایی دوّمی ندارد چه رسد به خدایان بسیارِ دیگر، لذا نام او نیز جلال خاص او محسوب می‌شود، مانند”الوهیم”و”یهوه”؛ خدا نیز از پیش اعلام نموده بود که: «⁸من‌ یهوه‌ هستم‌ و اسم‌ من‌ همین‌ است‌. و جلال‌ خود را به‌ کسی‌ دیگر و ستایش‌ خویش‌ را به‌ بتهای‌ تراشیده‌ نخواهم‌ داد» ( اشعیا 42 : 8). او هیچ وقت جلالش را به دیگری تفویض نخواهد کرد، این کلام صادر شدۀ دهان او است، کلام او هیچگاه تغییر نخواهد کرد، این امکان‌پذیر نیست، هرگز در دنیا کسی با نام الوهیم یا یهوه نیامده و این نام به هیچ انسان یا فرشته‌ای داده نشده است.

قبل از آشکارسازی نام یهوه نظر شما را به یک نکتۀ مهم جلب می‌کنم! نام عیسی، و حتّی این نام در اصلِ زبانِ عبریِ خود یعنی یشوعا نیز، نامی است که برخی بر روی فرزندان خود می‌گذارند، بسیاری در سراسر دنیا این اسم را بر خود دارند، امّا نام یهوه کاملاً خاص است. هیچ کجای دنیا کسی را با نام یهوه نمی‌توانید بیابید.

نام یهوه زیاد شباهت به یک اسم ندارد، بلکه بسیار شبیه به یک اسم مخفی است، انگار رمز و رازی در این اسم می‌باشد و جالب این جا است که چرا هرگز به عنوان یک اسم عام برای نام‌گذاری شناخته نشد؟!

آیا می‌دانید برای نام یهوه هیچ معنی تحت‌الفظی وجود ندارد!؟ چرا برای آن معنی‌ای وجود ندارد!؟ کتاب مقدّس پر است از نمادها و تمثیلها. اوه بله! نام یهوه نیز یک نام مخفّف است، چکیده و کوتاه شده از یک مفهوم خیلی گسترده و بزرگ، اگر آن را چون یک نام ببینید چیزی از معنی آن دریافت نخواهید کرد، امّا وقتی در هر حرف آن توجّه و تفکّر کنید، حسب کلام خدا معنی آن باز خواهد شد.

مفهوم این نام را در اصلِ ریشۀ زبان خود، که عبری است آشکار می‌گردد. خط عبری مانند خط پارسی از راست به چپ نوشته می‌شود. نام یهوه در زبان عبری با چهار حرف، به این شکل نوشته می‌گردد: יהוה. این نام ما را به سمت کشف راز چگونگی خلقت جهان هستی نیز می‌برد.

این نام در این دورۀ آخر کلیسا مکشوف شد! و تا کنون مخفی بوده، لذا فرم آن به گونه‌ای است که برای تمام دنیا می‌بایست در زمان آخر مکشوف می‌گردید.

به نام یهوه خوب دقّت کنید. یهوه ( יהוה )، این نام از چهار حرف تشکیل شده:

1. حرف اوّل ( י ) به نام”یود”است، یازدهمین حرف در زبان عبری که معنی”ی” می‌دهد؛
2. حرف دوّم ( ה ) به نام”هه”است، پنجمین حرف در زبان عبری که صدای”ه” می‌دهد؛
3. حرف سوّم ( ו ) به نام”واو”است، ششمین حرف در زبان عبری که صدای”و” می‌دهد؛
4. حرف چهارم ( ה ) به نام”هه”است، پنجمین حرف در زبان عبری که صدای”ه” می‌دهد؛

حرف اوّلِ نام یهوه ( י ) صدای”ی”می‌دهد، این یک مخفّف اسم است. بله! این مخفّف نام یشوعا ( ישוע ) و در عین حال حرف اوّلِ نام یشوعا ( عیسی ) به عبری است.

حرف دوّم نام یهوه ( ה ) صدای”ه”می‌دهد، در این حرف”ه”یکی از بزرگ‌ترین اسرار خداوند در ارتباط با خلقت جهان هستی، نهفته گردیده.”ه”حرفی از نام یهوه است بلکه بیشتر! به خاطر عظمت عملکرد حرفِ”ه”بود که این حرف در نام یهوه جای گرفت، نه یک بار بلکه دو بار! حرفی از نام یهوه، این حرف به خالق بودن الوهیم و به چگونگی عملکرد خلقتی الوهیم اشاره دارد،”ه”معرّف الوهیم به عنوان خالق تمام جهان هستی است.

اکنون زمان آشکارسازی این راز بزرگ است!

یوحنّا در خصوص خداوند و چگونگی پیدایش جهان هستی می‌گوید: «¹در ابتدا کلمه بود و کلمه نزد خدا بود و کلمه خدا بود.²همان در ابتدا نزد خدا بود.³همه چیز به واسطۀ او آفریده شد و به غیر از او چیزی از موجودات وجود نیافت.⁴در او حیات بود و حیات نور انسان بود.⁵و نور در تاریکی می‌درخشد و تاریکی آن را درنیافت» ( یوحنّا 1 : 1 – 5 ).

یوحنّا از ابتدای هستی می‌گوید، که در ابتدا قبل از این که چیزی وجود داشته باشد، تنها یک کلمه بود. می‌خواهم این را تصوّر کنید، شما یک سیاهی مطلق را در نظر بگیرید، که هیچ چیز دیده نمی‌شود، لذا برای این که حضورتان را آشکار کنید چه کار می‌کنید؟ یقیناً ایجاد صدا می‌کنید. این صدای ایجاد شده با خود بار واژه‌های زبانی را دارد، یعنی حرف یا حروفی را در بر می‌گیرد. اساساً هر صوت و صدایی با خود بار واژگان زبانی دارد. دقیقاً مانند ابتدای آفرینش، زمانی که تاریکی مطلق بود و خدا خواست تا وجودش را آشکار کند. او چه کرد؟ صدایی از خود خارج ساخت که دارای بار زبانی بود، یوحنّا می‌گوید که این یک کلمه بود و این «کلمه نزد خدا بود.» این کلمه را در گستره‌ای به بزرگی و وسعت تمام عالم هستی در نظر بگیرید که چه قدر مهیب است. مانند یک انفجار هولناک.

این کلمه هر چه بود، دارای قدرت آفرینش بود و همۀ جهان به وسیلۀ همین خلق شد، غیر از این کلمه هیچ چیز وجود نداشت، لذا این کلمه بود که در خود حیات داشت و در میان خلا و تاریکی همه چیز را آفرید. این کلمه، پدر و پایه‌گذار جهان هستی شد که دنیا او را با نام خدا می‌شناسد. یوحنّا نیز شهادت می‌دهد که «کلمه خدا بود.» توجّه داشته باشید که این کلمه دارای بار زبانی بود. دقیق‌تر به این کلمه نگاه می‌کنیم، لذا باید به ابتدای عالم رجوع کنیم، به پیدایش باب 1.

«¹در ابتدا، خدا آسمانها و زمین‌ را آفرید.²و زمین‌ تهی‌ و بایر بود و تاریکی‌ بر روی‌ لجّه‌ و روح‌ خدا سطح‌ آبها را فرو گرفت‌.³و خدا گفت‌: روشنایی‌ بشود و روشنایی‌ شد» ( پیدایش 1 : 1 – 3 ). به آیۀ 3 نگاه کنید: «و خدا گفت‌: روشنایی‌ بشود و روشنایی‌ شد.» آن چه از تمام نهادهای کلیسایی و حتّی کلیساهای پیغامی شنیده می‌شود، همه به اتّفاق می‌گویند که”خدا به قوّت کلامش جهان را ساخته و اشاره می‌کنند که خدا برای خلق هر چیزی فقط گفت بشود و آن چیز فوراً خلق شد، مثلاً گفت: آسمان باش و آسمان پدیدار شد.”

این یک اشتباه بزرگ است! چنین نیست! همه چیز به کلام خدا آفریده شد و این کاملاً درست است ولی نه به این شکلی که خیلیها تصوّر می‌کنند، بلکه کاملاً یا عملاً متفاوت از این است. در این تعلیم دو اشکال وجود دارد.

کتاب مقدّس می‌گوید خلقت جهان هستی شش روز به طول انجامید، هر روز در نزد خدا برابر است با هزار سال: «⁴زیرا که هزار سال در نظر تو مثل دیروز است که گذشته باشد و مثل پاسی از شب» ( مزامیر 90 : 4 ). که پطرس نیز به این اذعان دارد: «⁸لیکن ای حبیبان، این یک چیز از شما مخفی نماند که یک روز نزد خدا چون هزار سال است و هزار سال چون یک روز» ( دوّم پطرس 3 : 8 ). یعنی هر دورۀ خلقت هزار سال زمان برده.

اگر دقّت کنید آسمان با تمام متعلّقاتش سه روز طول کشید، به عبارتی اگر هر روز را هزار سال بگیریم، می‌شود سه هزار سال! … و یا این که فقط برای خلق ماهیان دریا و پرندگان آسمان یک روز، به عبارتی هزار سال طول کشید. اگر کلام به روشنی از یک طول زمانی به این بلندی برای خلقت اشاره می‌کند، پس این تعلیم را چه طور به دست آوردند که خدا برای خلق هر چیزی فقط گفت و فوراً شد!؟ آن هم جهانی به این پهناوری با همۀ متعلّقاتش؟ اگر این گونه بود که خلقت عالم هستی نمی‌بایست چند ساعتی بیشتر برای خدا طول می‌کشید! اوه نه! این کتاب مقدّسی نیست. این اشتباه است. قرار نیست برای جلال دادن خداوند دروغ را به خورد کلیسا داد. فقط گفتن و شدن، هزار سال طول نخواهد کشید. و چون کتاب مقدّس می‌گوید یک روز ( هزار سال )، پس در عمل این گونه نبوده است.

و دوّمین ایراد! تمام این صحبتها شد تا به این جا برسیم؛ برای روشن‌تر شدن موضوع با مثالی شروع می‌کنم؛ اگر شما یک هنرمندِ نقّاش و در حال ترسیم یک تابلو باشید چنان چه کسی در کنار دست شما بایستد ممکن است با او حرف بزنید و یا چیزی از او طلب کنید و یا به او کاری را بسپارید، ولی اگر کسی نباشد کاملاً در سکوت به کار خود ادامه می‌دهید؛ و نیز اگر کسی در کنار دست شما باشد و زبان شما را نفهمد، آن گونه که نتوانید کلامی با او ارتباط برقرار کنید، یقیناً یا او را ندیده می‌گیرید و یا با زبان اشاره به او منظورتان را می‌رسانید؛ باز اگر در حین کار کسی نباشد، فقط به کارتان در سکوت ادامه می‌دهید. پس در زمانی که کسی نباشد یا به کسی نیاز نداشته باشید، یا هم زبانی نباشد، در سکوت به کارتان ادامه می‌دهید.

حال، تصویری که ترسیم نمودید، در خود حرفهای بسیاری دارد، هر کسی به آن بنگرد متوجّۀ مفهوم و پیام آن تصویر می‌شود، این نشان می‌دهد که شما به آن تصویر مفاهیم زیادی دادید که قابل توصیف با کلمات، حرفها و واژه‌های زبانی می‌باشد، یقیناً آن تصویر پر است از حرفهای بسیار، در خود واژه‌ها و کلمات بسیاری را جای داده، هر چیزی که در آن کشیده‌اید نامی خاصِ به خود دارد، نام آنها را احتمالاً بسیاری می‌دانند. حال، چند پرسش! آیا شما که خالق آن اثر هستید، اسامی آنها را به زبان آوردید و آنها ترسیم شدند و جان گرفتند؟ شما چگونه به آن تصویر مفاهیم و واژه‌ها را دادید؟ با زبان و کلمات؟ یا با حرکت دست و قلم بر روی تابلو؟

دقیقاً این وضعیّتی بود که خدا در ابتدای خلقت آسمان و زمین داشت، با او هیچ کس نبود، لذا با چه کسی می‌توانست حرف بزند؟ هیچ چیز نبود، نمونه‌ای نبود، حتّی عنصر و ماده‌ای وجود نداشت پس چگونه می‌توانست به آن چیز بگوید باش تا بشود؟ در حالی که اصلاً وجود نداشته تا صدای خدا مبنی بر به وجود آمدنشان را بشنوند و پدیدار گردند؟ بنابراین چنین تعلیمی، آن گونه که بسیاری از نهادهای کلیسایی ارائه می‌کنند، مبنی بر این که خدا گفت و شد، کاملاً اشتباه می‌باشد.

بگذارید دقیق‌تر نگاه کنیم! در ازل و در ابتدای عالم هیچ موجود زنده‌ای وجود نداشت، پس هیچ زبان ارتباطی وجود نداشت چون افراد مرتبطی نیز وجود نداشتند، هیچ واژه و ادبیّاتی نبود، لذا هیچ حرف و کلمه و عبارت و زبان و گویشی هم وجود نداشت، پس خدا چگونه و به چه کسی می‌توانست چیزی بگوید!؟ ولی کتاب مقدّس می‌گوید: «در ابتدا کلمه بود.» «خدا گفت …» پس این چگونه باید بوده باشد؟ این یک سِرِ بزرگ است.

آیا تا کنون یک فرد لال را دیده‌اید؟ او نمی‌تواند چیزی بگوید، قدرت تکلّم ندارد، او حروف و کلمات را نمی‌تواند ادا کند، او فاقد زبان و گویش است، کلمات و عبارات هیچ زبانی را نمی‌تواند ادا کند؛ لذا نمی‌تواند از راه کلمات شما را به حرکت و عملی وادار نماید. آیا تا کنون یک فرد ناشنوا را دیده‌اید؟ او گنگ است، او حرفهای شما را نمی‌فهمد، او نمی‌تواند کلمات دهان شما را تشخیص دهد، گوش او در قبال شنیدن واژه‌های زبانی و گویشها عمل نمی‌کند. او نمی‌تواند از فرمان شما اطاعت کند چون در واقع گوشی برای شنیدن فرمان ندارد.

لذا یک فرد لال تنها با ایجاد یک صدا نظر شما را جلب می‌کند و سپس حرکت می‌کند و دست شما را می‌گیرد و شما را به هر طرف به حرکت می‌آورد و کلامش را در حرکت به شما می‌زند ( می‌فهماند. ) و ایضاً شما نیز در ارتباط با یک فرد ناشنوا، دست او را می‌گیرید ( یک ارتباط لمسی ) تا متوجّۀ شما شود و سپس او را به هر طرف خواستید می‌کشانید و کلمات دهان و منظور خود را در حرکت به او تفهیم می‌کنید و اصطلاحاً به او می‌شنوانید. به عبارتی منظور و مفهوم شما منعقد می‌گردد ولی نه از راه اِدای حرف و کلماتِ دهان شما. امّا! صوت وجود دارد، این صوت در قدمهای شما، در حرکت ایجاد شدۀ بادی از دستهای شما و … می‌باشد؛ دقیقاً مانند نقّاش که با حرکت دست و ابزار نقّاشی بر روی تابلو کلمات و مفاهیم را به تابلو انتقال می‌دهد. درست مانند کار خدا در ابتدا.

کمی دیگر تأمّل کنید چون این سِر بسیار بزرگ‌تر از این است! کتاب مقدّس می‌گوید: «¹در ابتدا کلمه بود و کلمه نزد خدا بود و کلمه خدا بود» ( یوحنّا 1 : 1 ). بله دقیقاً در ابتدا کلمه بود، یعنی صدا، صوت، واژه، که در فضایی به وسعت جهان هستی این صدا مانند یک انفجار بود. این چه واژه‌ای بود که از خدا خارج شد؟

این راز در مزامیر 33 : 6 آشکار می‌گردد: «⁶به کلام خداوند آسمانها ساخته شد و کل جنود آنها به نَفْخِۀ دهان او.» نفخه به معنی: دم، نفس، یک بار دمیدن با دهان؛ و مترادف با نسیم و باد است. خداوند مستقیماً اشاره دارد که آسمانها و هر آن چه که در آن هست به کلام او بود که ساخته شدند و این کلام را آشکار می‌نماید،”نفخۀ دهان”.

چه طور؟ آن صدای مهیب در ابتدای پیدایش جهان هستی که از خدا صادر شد نفخۀ دهان خدا بود، نفخه دقیقاً یک حرف را ادا می‌کند، و آن حرف همان”گفتِ”خدا گفت بود. می‌خواهم یک چیز شگفت انگیز را به شما بگویم! یک حرف است که اِدای آن نیاز به فرهنگ لغت ندارد! تمام موجودات زنده بلااستثنا توانایی ایجاد و بیان آن را دارند! هر فرد لالی می‌تواند این حرف را اِدا کند! هر ناشنوایی با نگاه کردن به دهان دیگری می‌تواند متوجّۀ این حرف شود، و حتّی ندیده نیز می‌تواند متوجّۀ اِدای این حرف گردد! چون این حرف در خود حرکت دارد! جالب‌تر این که تمام حیوانات روی زمین و پرندگان آسمان و ماهیان دریا توانایی اِدای این حرف و احساس آن را دارند!

باز جالب‌تر این که این حرف با خودش نسیم و باد را به همراه دارد چون در این حرف حرکت وجود دارد، این حرف در خودش حیات دارد. این حرف که برای اوّلین بار از دهان خدا خارج شد به نیستی، حیات و هستی داد. تمام جنود آسمان به همین حرف حیات یافتند، خدا وقتی که آدم را از خاک زمین سرشت و در بینی او روح حیات دمید و آدم نفس زنده شد، یعنی همین حرف در بینی آدم دمیده شد. در روز پنطیکاست قبل از این که آن یکصد و بیست نفر از روح‌القدس پر شوند، صدای همین حرف مانند نسیمی خنک وزیدن گرفت و در جانهای آنان دمیده شد و تولّدی تازه گرفتند. از عهد عتیق تا به امروز، و شاید در این زمان هنوز کسانی باشند که بتوانند شهادت بدهند، هرگاه آمدن خداوند را احساس می‌کنند اوّل این صدا را می‌شنوند و بعد یک نسیم خنکی بر آنان وزیدن می‌گیرد، چون این طریق حرکت کردن و آمدن خداوند است.

این کلمۀ حیات”ه”است. اسم او در زبان عبری”هه”می‌باشد، وقتی باد و نسیم خداوندی می‌وزد صدای ممتد”ه ه ه ه ه ه ه”است که شنیده می‌شود، نفخۀ دهان هر موجود زنده‌ای”ه ه ه ه ه ه ه”می‌باشد، این حرف از ابتدا وجود داشته بلکه جایگاه او بزرگ‌تر از حرف و کلمه است، به واسطۀ این حرف بود که همه چیز پدیدار شد و حیات یافت.

حال تصوّر کنید در یک شب سرد و تاریک، دقیقاً مثل ابتدای خلقت که هنوز نوری نبوده و همه چیز در تاریکی و سرما بوده، اگر نفخۀ دهانتان که دارای صدای”ه ه ه ه ه ه ه”می‌باشد را بیرون دهید چه اتّفاقی می‌افتد؟ دقیقاً یک تودۀ بخار تشکیل می‌شود؛ و اگر این توده منقبض گردد تبدیل به آب می‌شود. دقیقاً در ابتدا، خدا این گونه شروع به خلقت جهان هستی کرد و به نفخۀ دهان خود همه چیز را پدیدار نمود. در باب 1 کتاب پیدایش، به آبهایی اشاره می‌شود که در ابتدا تودۀ بخار بود و سپس آب شد و پس از آن خشکی از میان آن بیرون آمد و بعدها ستارگان و سیّارات و … ساخته شد.

این”ه”حرف دوّم و چهارم نام یهوه است، این حرف کلمۀ حیات است، در خودش حیات دارد، لذا این کلمه به ما مفهوم”خدا”را می‌رساند، این کلمة جاریِ خدا است. یوحنّا می‌گوید و آن خود خدا بود. امّا چرا در نام یهوه دو بار از”ه”استفاده شده؟ در این نیز رازی زیبا است. می‌دانیم هر دو”هِ”دوّم و چهارم یکی است، امّا دو بار آمدن آن دلیل دارد.

خدا دو بار خودش را آشکار نمود: 1- در ابتدا، زمانی که از ازلیّت خارج شد و جهان هستی را بنیاد نهاد، و همه الوهیم را شناختند، در وجه خدای نادیدنی. 2- زمانی که از رحم یک باکره وارد دنیا شد و همه خداوند عیسی مسیح را شناختند، در وجه جسمانی، این خدا بود که مجسّم شد. خدا – خداوند.

و یکی از مهم‌ترین نکات دیگری که در این”ه”وجود دارد! خدا دو بار جهان را خلق کرده و می‌کند. یعنی”ه”، نفخۀ دهان خدا دو بار اقدام به خلقت کرده و می‌کند: بار اوّل، در ابتدای خلقتِ جهان هستی که با نام الوهیم مشهور شد. و بار دوّم، پس از نابودی جهان هستی است که دوباره آسمان و زمینی نو پدید خواهد آورد: «¹و دیدم آسمانی جدید و زمینی جدید، چون که آسمان اوّل و زمین اوّل درگذشت و دریا دیگر نمی‌باشد» ( مکاشفه 21 : 1 ). خدا دوباره، برای دوّمین و آخرین بار آسمان و زمینی نو، امّا این بار در ابدیّت پدید خواهد آورد.

پس ما در نام یهوه، حرفِ اوّل، یشوعا، نام حقیقیِ خدا را می‌بینیم که پیش از بنیاد عالم بود، و سپس حرکت و خلقت جهان هستی را توسّط کلمۀ حیات او”ه”، و در آخر نیز او هست که دوباره آسمان و زمینی نو ( جهانی دیگر ) را پدید می‌آورد.

امّا حرف سوّمِ نام یهوه ( ו ) صدای”و”می‌دهد، این یک”واو”ربط است که مرتبط می‌کند دو کلمه یا جملۀ قبل و بعد خود را، یعنی مرتبط می‌سازد”هِ”حرف دوّم را با”هِ”حرف چهارمِ یهوه. امّا این”و”فقط یک حرف ربط نیست بلکه در میان دوباره‌های خدا هست. این حرف ربط تمام کارهای خدا از ابتدا تا به انتها را در بر می‌گیرد و هیچ جای خالی و خلا را باقی نمی‌گذارد، این حرف ربط خدای آشکار شدۀ اوّل را به آشکار شدۀ دوّم متّصل و یکی می‌کند، این”و”نشان می‌دهد آن اوّلین همان دوّمین است، هر دو”ه”یکی هستند. از ابتدا خدا بود”و”خدا بود؛ از ابتدا خدا هست”و”خدا هست.”و”همه چیز را کل در کل یکی می‌کند: «²⁸امّا زمانی که همه مطیع وی شده باشند، آنگاه خود پسر هم مطیع خواهد شد او را که همه چیز را مطیع وی گردانید، تا آن که خدا کل در کل باشد» ( اوّل قرنتیان 15 : 28 ).

لذا یهوه کل در کلِ همه چیز است و از نام او چنین حاصل می‌شود:

یهوه: ی ( یشوعا – عیسی ) + ه ( خدا – خدای نادیدنی ) + و ( و – مرتبط و یکی بودن با ) + ه ( خداوند – خدای مجسّم شده ). به عبارتی”عیسی خدا و خداوند”.

و به بیانی دیگر: ی ( یشوعا – عیسی ) + ه ( خدا در آفرینش اوّل ) + و ( و – مرتبط و یکی بودن با ) + ه ( خدا در آفرینش دوّم ). به عبارتی باز همان حاصل می‌شود”عیسی خدا و خداوند”. آن چه توما نیز بدان اشاره کرده بود.

به انجیل متّی نگاه کنید جایی که توما، خداوند عیسی مسیح را پس از قیام می‌بیند و جمله‌ای که به او می‌گوید، وه که چه زیبا است این صحنه! چه قدر به جا نوشته شد! یقیناً ارادۀ خداوند بود تا آن اتّفاق بیفتد و مکتوب گردد. توما مکاشفه‌ای دید، او عیسی را دید که از مردگان برخاسته، او می‌دانست فقط خدا است که توانایی دارد بر مرگ غلبه کند، او نه این که تنها عیسیِ خداوند را که سالیانی با او بوده را در پیش روی خود می‌دید، بلکه عیسیِ خدا را پیش روی خود می‌دیده، او خدایی را دید که نامش را به پسر یگانه‌اش داد و در او آشکار شد، او هر دو جلوۀ الوهیم خدا و یهوه خداوند را در یک بدن دید، لذا بالاترین جمله‌ای را که می‌شد گفت را بر زبان آورد، جمله‌ای که در بر گیرندۀ الوهیم و یهوه و عیسی بود. او در مقابل عیسیِ مجسّم شده ایستاده بود و خطاب به او گفت: «²⁸…، ای خداوند من و ای خدای من» ( یوحنّا 20 : 28 ). عیسی خداوند و خدا، این معنی نام یهوه است.